Restauratie Mitterreither orgel Dorpskerk Woubrugge

Gewijzigd tijdpad restauratie Mitterreither orgel

2021:

Juni: demontage orgel, opslag bij orgelmakerij Van Vulpen

Juli/augustus:

-uitgebreid kleurenonderzoek aan snijwerk orgelkas

-volledige pijpwerkinventarisatie

September tot en met december: start vervaardiging nieuwe delen voor kas, windvoorziening, windlade, mechanieken en klaviatuur

2022:

Januari tot en met maart:  start herstel pijpwerk en dispositie

April tot en met december: restauratie snijwerk/ schilderen orgelkas

2023:

Mei: opbouw orgel in de kerk, aanvullend schilderwerk

Mei / juni: herstel intonatie, afregeling, stembeurt

Juni / juli: eindkeuring en ingebruikname

Toelichting

Helaas moeten wij u/jullie meedelen dat de restauratiewerkzaamheden en hierdoor de her-ingebruikname van het orgel verder vertraagd is. Onze orgeladviseur Bert den Hertog heeft ons als volgt geïnformeerd: De reden voor de vertraging is tweeledig. Ten eerste is orgelmaker Van Vulpen (de restaurateur van het orgel) een fusie aangegaan met orgelmakerij Elbertse uit Soest. In november/december 2022 is de voorraad en de machinerie uit de werkplaats van Elbertse te Soest overgebracht naar Van Vulpen in Utrecht. Er zijn in de werkplaats extra werkplekken gecreëerd en is er extra opslagruimte vervaardigd. Hierdoor is enkele weken vertraging opgelopen. De tweede reden is dat voor zowel de restauratie, de reconstructie en de assemblage van het Woubrugse orgel veel meer uren nodig zijn dan aanvankelijk begroot. Eind oktober 2022 werd duidelijk dat met name de restauratie windlade en herstel pijpen meer uren vraagt dan voorzien. De opbouw in de werkplaats, die nu gestart is, gaat ook minder snel dan gedacht. Vanwege de geheel gereconstrueerde innerlijke opzet van het orgel naar de situatie van ca. 1840 blijkt dat er vele aanpassingen nodig zijn aan de voorgeassembleerde onderdelen om alles betrouwbaar werkend te krijgen. Dit is op de tekentafel niet te voorspellen, omdat het om millimeterwerk gaat en de werking van alle mechanische onderdelen proefondervindelijk getest moet worden; het gaat om relatief kleine, maar zeer arbeidsintensieve aanpassingen. De vertraging alsmede het meerwerk heeft voor ons geen financiële consequentie.

De aangepaste planning ziet er nu als volgt uit:

  • Opbouw van het orgel in de Dorpskerk zal starten in de maand mei, aansluitend zal er gewerkt worden aan de intonatie/stemming van het orgel.
  • Als een en ander technisch klaar is zal onder toezicht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) een kleurencheck plaatsvinden waarbij in de maand juni schildersbedrijf De Jongh de afwerking zal uitvoeren.
  • Eind juni/begin juli as. moet het orgel dan gebruiksklaar zijn.

Gezien de vertraging kunnen we op dit moment nog geen officiële ingebruikname-datum communiceren maar kijken vol spanning uit naar de oplevering. We houden u/jullie de komende maanden op de hoogte.

Enkele foto’s (van de laatste zondag met het orgel en de week van demontage) en filmpjes van de demontage van het orgel in de week van 4-8 juli 2021

Waarom is het belangrijk het orgel weer in goede staat terug te brengen?

Het Mitterreither orgel is een belangwekkend historisch instrument, ooit aan de kerk geschonken, dat nu gered moet worden!
Door het effect van de heteluchtverwarming en de slechte kwaliteit van in 1959 en 1973 uitgevoerde werkzaamheden is het orgel in slechte staat komen te verkeren.

  • Een orgel van Johannes Mitterreither uit 1794, een hoogstaande orgelmaker uit Oostenrijk, is een orgel met een verfijnde klank
  • Het orgel heeft een beschermde, monumentale status en komt in aanmerking voor subsidie bij restauratie
  • In de 19e eeuw is het orgel uitgebreid met pijpen van hoge kwaliteit, eveneens met monumentale status
  • Klankmatig is nog 90% van het historische materiaal voorhanden.

Het college van kerkrentmeesters heeft begin 2018 een orgelcommissie ingesteld. Deze commissie moet onderzoeken of restauratie van het orgel haalbaar en mogelijk is.

De orgelcommissie is bezig om in samenwerking met een tweetal gediplomeerde orgeladviseurs een officieel herstelplan op te stellen. Dit herstelplan moet worden goedgekeurd worden door Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE).

Op basis van het door RCE goedgekeurde herstelplan wordt bij de Provincie Zuid-Holland subsidie aangevraagd.

Vervolgens is het de opdracht aan de orgelcommissie om via fondsenwerving en sponsoracties de nog ontbrekende financieringsmiddelen bijeen te brengen

Het orgel werd gebouwd door de beroemde Leidse orgelbouwer Johannes Mitterreither.

Johannes Josephus Mitterreither (Graz, 1733 – 1800) was een Oostenrijkse orgelbouwer die in Nederland woonde en werkte.
Hij stamde uit een geslacht van orgelbouwers. Hij trad omstreeks 1755 in dienst bij de Rotterdamse orgelbouwer Moreau en vestigde zich in 1761 in Gouda. In 1766 kwam hij te werken bij Hermanus Hess. In 1769 kwam hij met zijn gezin naar Leiden. Ondanks een schat aan archiefmateriaal zijn niet alle feiten over hem bekend. (bron: wikipedia)

Mitterreither wordt gerekend tot de belangrijkste Nederlandse orgelbouwers uit de 18e eeuw. Hij bouwde ongeveer veertig Nederlandse kerkorgels, waarvan de meeste echter verloren zijn gegaan. In de Sint-Bonifatiuskerk te Zaandam, de Koepelkerk te Berlikum en de Lokhorstkerk en de Heilige Lodewijkkerk, beide te Leiden, bevindt zich nog een orgel van hem. Het orgel in de Sint-Bartholomeüskerk te Schoonhoven is vermoedelijk ook van zijn hand. Delen van een orgel uit 1792 van Mitterreither zijn te vinden in het orgel van de Sint-Laurentiuskerk te Voorschoten. In de School Hall van Eton College in Eton (Berkshire) staat een uit 1773 daterend drieklaviers Mitterreither-orgel, afkomstig uit de St. Mary’s Anglican and Episcopal Church aan het Haringvliet in Rotterdam. Toen dit kerkgebouw in 1913 werd gesloopt verhuisde het orgel naar Engeland.

Het orgel is geschonken door douairière Vingerhoedt, en is op 25 Juni 1794 en in gebruik genomen.

De douairière was aanwezig bij het in gebruik nemen van het orgel.
Ter gelegenheid van de ingebruikname van het orgel was er een kerkdienst, waarin voorging Ds. A. van der Goes.
De dienst was als volgt:
– zingen psalm 33 vers 1 en 2 zonder orgel
– voorlezen psalm 33 vers 3
– zingen psalm 150 vers 1 met orgel
– de spreker toont dankbaarheid aan de douairière en daarna aan God
– zingen psalm 72 laatste vers
Hierna werd onder leiding van de heer Chr. F.R.Ruppe, organist in Leiden, een orgelconcert gegeven “met begeleiding van speeltuigen”.

 

Locatie Kerkgebouw: Comriekade 7, 2481 AD Woubrugge. Monumentnummer 39526, Orgelnummer 714

Het orgel heeft twee handklavieren en is in 1794 gemaakt door J. Mitterreither, orgelmaker te Leiden. (kerk gebouwd in 1653 – orgel geplaatst in 1794 – verschil = 141 jaar)

Na de restauratie van 1973 is het dispositie-overzicht als volgt: Na de restauratie van 2020 wordt de dispositie als volgt:

Hoofdwerk
Bourdon disc. 16’
Prestant 8’
Roerfluit 4’
Octaaf 4’
Fluit 4’
Quint 3’
Octaaf 2’
Terts 1 3/5’
Mixtuur 3-4 st.
Cornet disc. 4 st
Trompet bas/disc. 8’

Bovenwerk
Holpijp 8’
Prestant 4’
Dwarsfluit 4’
Gemshoorn 2’
Nasard 1 1/3’
Dulciaan 8’

Pedaal

Subbas 16’
Gedekt 8’

Koppeling manuaal
Koppeling Pedaal-HW
Koppeling Pedaal-BW
Tremulan

Bourdon 16’ :  12 houten pijpen 2,40 m – 1,20 m, 44 pijpen 1,20m – 10cm

Prestant 8’:  12 pijpen 2,40 m – 1,20 m, 44 pijpen 1,20m – 10cm

Roerfluit 8’:  12 houten pijpen 1,20m-60 cm, 44 pijpen 60cm-5cm

Octaaf 4’: 12 pijpen 1,20m – 60 cm, 44 pijpen 60 cm – 5 cm

Fluit 4’: 12 pijpen 60 cm – 30 cm, 44 pijpen 30 cm – 2,5 cm

Quint 3’: 12 pijpen 90 cm-45 cm, 44 pijpen pijpen 45 cm – 3,5 cm

Octaaf 2’: 12 pijpen 60 cm – 30 cm, 44 pijpen 30 cm – 2,5 cm

Flageolet 1’: 12 pijpen 30- 15 cm, 44 pijpen 15 – 1,0 cm

Cornet IV: 138 pijpen 30- 1,5 cm

Mixtuur III-IV: 208 pijpen 60 -1,5 cm

Trompet 8’ : 12 pijpen 2,40 m – 1,20 m, 44 pijpen 1,20m – 10cm

Holpijp 8: 12 houten pijpen 1,20m-60 cm, 44 houten pijpen 60 cm – 5 cm

Viola 8’: 32 pijpen 60cm – 10 cm

Dwarsfluit 4’: 44 houten pijpen 60 cm – 5 cm, 12 pijpen 5 cm – 2,5 cm

Gemshoorn 4’: 12 pijpen 1,20m – 60 cm, 44 pijpen 60 cm – 5 cm

Dulciaan 8’: 12 pijpen 1,20m – 60 cm, 44 pijpen 60 cm – 5 cm

 

Totaal aantal pijpen (na restauratie): 1106

 

Kostenbegroting
Orgelrestauratie               251.712
Schilderwerk                  80.435
Onvoorzien 5%                 16.307
Adviseurs                 22.830
Indexering                 11.393
Huur tijdelijk orgel                    6.000
 ———–+
              388.677
BTW                 79.523
 ———–+
Totaal kostenbegroting               468.200
Financiering
Rijksdienst Cultureel Erfgoed  49,9%               207.438
Diverse fondsen (maximaal 30%)                 70.500
Lopende aanvragen                 38.000
Beschikbare eigen middelen                 56.869
Financieringstekort                 95.393
 ———–+
Totaal Financiering     468.200